ارگونومی علم بررسی رابطه محیط فیزیکی اطراف با بدن انسان است . کمر درد یکی از شایعترین بیماری بشر امروز است . همه ما بار ها در مورد نحوه بلند کردن اجسام حتی سبک و یا نحوه نشستن پشت میز کار و یا ایستادن ساده شنیده ایم اما به ندرت از ارگونومی خوابیدن اطلاع داریم و این در حالی است که یک سوم طول عمر ما در خواب و رختخواب سپری می شود.
اهمیت این موضوع از این قانون کلی استخراج می شود که در هر شرایطی از خواب و بیداری امتداد و انحناهای ستون فقرات باید در حالت طبیعی خود باشند تا از صدمات احتمالی پیشگیری شود . این امتداد و انحنا ها عبارتند از قوز پشتی و گودی کمری و گردنی در نمای نیمرخ و راستای صاف و مستقیم در نمای رخ .برای پیشگیری از کمر و گردن درد طی مدت خوابیدن باید به چند موضوع اشاره کرد.
الف: نحوه خوابیدن
به طور خلاصه بهترین حالت خوابیدن ¸خوابیدن به پهلو و خم کردن زانو هاست . در افراد مسن و ارتروز زانو بهتر است بین زانو ها هم بالش گذاشته شود . بد ترین حالت خوابیدن، خوابیدن به شکم است که توصیه می شود از این حالت استفاده نشود زیرا فشار زیادی به رباطها و عضلات ستون فقرات و بخصوص گردن وارد می کند. اگر این حالت به هر دلیلی اجتناب ناپذیر باشد توصیه می شود یک بالش در زیر لگن تعبیه شود تا مفاصل لگن اندکی خم شوند . خوابیدن به پشت نیز فشار اندکی بر ستون فقرات اعمال می کند و مشکل کمردرد چشمگیری ندارد.
ب: تشک مناسب :
تشکی مناسب است که حین خواب نه عضلات جانبی ستون فقرات بخاطر سفتی ان فشرده و کوفته شوند و نه بخاطر شلی و انعطاف پذیری زیاد ان اسپاستیک و قولنجی شوند . هر دو حالت یاد شده سبب کمردرد و خستگی بعد از خواب می شوند. بسیار شنیده ایم که یک تشک طبی باید سفت باشد ولی این جای بحث دارد. تشکی طبی است که حین خوابیدن اجازه بدهد که برجستگی های اطراف ستون فقرات در تخت نسبتا فرو رود تاستون فقرات در راستای طبیعی خود بماند . معیار کلی انتخاب مناسب چیست ؟
تشکی واجد شرایط طبی است که اگر فرد به پشت روی ان بخوابد و سعی کند دو دست خود را از زیر کمر عبور دهد با مقاومت نسبی همراه شود . نه خیلی راحت عبور کند که مبین اعطاف پذیری کم تشک است و نه خیلی مشکل و سخت که باز مبین نرمی زیاد از حد تشک است.
ج: بالش مناسب :
بالشی مناسب است که امتداد گردن و الباقی ستون در یک راستا باقی بماند و به خصوص گردن از ستون پایین دست پایین تر نیفتد . تعداد بالش طبق این تعریف و دیگر متغییر ها می تواند یک یا دو عدد باشد.
خلاصه:
اگر خستگی و یا کمر درد بعد از خوابیدن داریم غیر از بیماری های خاص ( مثل روماتیسم کمری و.. ) باید به ارگونومی خواب و خوابیدن هم توجه کرد . از خوابیدن به شکم و استفاده از تشک های ابری اسفنجی یا پنبه ای یا قالی و زمین سفت باید پرهیز کرد.