مهمترین جزء ساختاری هر بنائی، ستون های آن می باشد و ستون فقرات در اسکلت آدمی از این قاعده مثتثنی نمی باشد. انحرافات ستون فقرات هم در دوران رشد و کودکی دیده می شود و هم در دوران پسا بلوغ و پیری. بسیاری از انحرافات دوران میانسالی و پیری، مشکلات حل نشده ی دوران کودکی این افراد می باشد. بنابراین تمرکز ویژه به ستون فقرات کودکان در حال رشد به خصوص دختران ۱۵-۱۰ ساله از اهمیت بالایی برخوردار است.
ستون فقرات انسان در حالت طبیعی در نمای رخ (دید از جلو یا پشت) به صورت یک خط صاف و بدون انحراف است ولی در نمای نیمرخ (دید از کنار) دارای قوس های متنوعی است که اصطلاحاً گودی گردن، قوز پشتی، گودی کمری و قوز خاجی لگنی نامیده می شوند. این قوس های متناوب و در جهت عکس همدیگر، ساختاری شبیه S می سازد که می تواند نقش یک کمک فنر را برای اسکلت آدمی ایفا کند.
انحرافات ستون فقرات به طور کلی به دو گروه گوژ پشتی (کیفوز یا قوز) و کژ پشتی (اسکولیوز) تقسیم می شوند. هر کدام از این ها را می توان در دو گروه سنی الف:کودکی و نوجوانی (در حال رشد) و ب: جوانی و پیری (پسا بلوغ) مورد بررسی قرار داد.
الف) گوژ پشتی (کیفوز)
تعریف : به افزایش انحنای قوز پشتی بیشتر از ۵۰ درجه کیفوز یا گوژپشتی می گویند.
در دوران نوجوانی، شایع ترین علت گوژپشتی حائز اهمیت، قوز ساختاری یا بیماری شوئرمن است. این بیماری از سن ۱۲-۱۱ سالگی و بیشتر در پسران بروز می کند و به تدریج قوزپشتی زیادتر از حالت طبیعی می شود. که معمولا با سعی بیمار و حتی همراهان قابل اصلاح نیست. در صورت تشخیص زودهنگام، این انحراف به کمک کمر بند های طبی خاص ( بریس )قابل اصلاح است.
بیماری دیگری که در این سنین شایع است و توجه والدین را به خود جلب می کند. گوژپشتی عادتی است. در این مورد نوجوان حین انجام کارهای روزمره، قوز می کند ولی در صورتی که اراده کند می تواند از آن حالت خارج شود. این شبه انحراف نیازمند کمربند طبی ویژه نمی باشد. علت مهم دیگر گوژپشتی در کودکان، قوز مادرزادی است که در بدو تولد و همان سال های اول زندگی خود را نشان می دهد و علت آن نقص در تشکیل یا جداسازی مهره ای می باشد. این قوز ها متأسفانه پیشرونده هستند و حتی با کمربند طبی هم قابل کنترل نبوده و اغلب نیازمند جراحی هستند.
گوژپشتی در سنین پیری معمولا ثانویه به روند تخریبی دیسک های کمری و شکستگی های تدریجی گوه ای مهره ای، به علت پوکی استخوان است. اصلاح رفتار و تغذیه در پیشگیری از این بیماری نقش چشمگیر دارد.
ب) کژ پشتی (اسکولیوز)
تعریف :به انحنای جانبی ستون فقرات بیشتر از ۱۰ درجه کژپشتی یا اسکولیوز می گویند.
این انحراف در دوران کودکی و نوجوانی نیز می تواند به علت اسکولیوز ساختاری با منشا ناشناخته و یا با منشا و مشکلات مادرزادی و غیره باشد.
شایع ترین اسکولیوز در دوران رشد، اسکولیوز با منشا ناشناخته نوجوانی ( سنین ۱۸-۱۰ سالگی) است که در دختران ۱۰ بار شایع تر است.. تشخیص زودهنگام این بیماری و اقدامات درمانی با کمربندهای ویژه نقش مهمی در کنترل پیشرفت آن دارد. در صورت سهل انگاری در تشخیص یا درمان، این انحرافات بعضاً پیشرفت می کنند و نیازمند عمل جراحی سنگین در این نوجوانان می شود.
کژپشتی های با منشا مادرزادی (نقص تشکیل یا جدایی مهره ها) معمولا با کمربندهای ویژه قابل اصلاح نیست و در بعضی موارد نیازمند جراحی است. بهترین نتیجه درمانی زمانی است که عمل جراحی در اطراف ۵ سالگی انجام شود.
کژپشتی در سنین میانسالی معمولا ادامه و داغ کژپشتی نوجوانی است و آنچه در پیری معمولا دیده می شود. کژپشتی تخریبی است که به علت روند تخریبی دیسک ها و مهره ها می باشد.
نتیجه گیری: همانگونه که معاینات چشم پزشکی و بررسی تنبلی چشم در دوران کودکی ضروری است. پیگیری انحرافات ستون فقرات در دوران مدرسه نیز ضرورت دارد. این مهم کم و بیش در مدارس انجام می شود ولی آگاهی و حساسیت والدین یک اصل مهم پیشگیری است که اساساً باید از منزل شروع شود.